KOMPANZASYON BAKIMI

Kompanzasyon Sistemlerinde Bakım ve Arıza Giderme Yöntemleri

Endüstriyel bir tesiste güç faktörünün düşük olmasının en önemli nedenlerinden biri, motor endüktanslarının yüksek olmasıdır. Sorun, motorlar tam kapasitesine kadar yüklenmediği zaman daha da kötüleşir.

Güç faktörünün, elektrik dağıtım şirketinin belirlediği değerin altına düştüğü durumlarda işletme ceza öder. Bunu önlemek için güç faktörü, kondansatör bankları ile kompanze edilir, yani güç faktörünün değeri 1’e yaklaştırılır.

Normal şartlar altında, kondansatörler uzun yıllar arızasız olarak çalışabilir. Ancak harmonik akımları, yetersiz havalandırma ve soğutma sonucu yükselen ortam sıcaklığı gibi olumsuz koşullar nedeni ile kondansatörler ve ilgili ekipmanlar arıza yapar. Bu arızalar enerji maliyetlerini arttırdığı gibi yangın ve patlama tehlikesine de yol açabilir. Bu nedenle kompanzasyon kondansatörlerinin düzgün ve hatasız çalışıp çalışmadığından emin olmak gerekir. Bundan emin olmanın tek yolu ise düzenli olarak bakım faaliyetlerini gerçekleştirmektir. Koruyucu bakımın yılda iki kez yapılması önerilir.

Görsel Denetim ve Temizlik

Bakım faaliyetine, sistemi göz ile kontrol ederek başlanır. Isınmış, kararmış veya rengi bozulmuş komponentler, şişmiş veya sızıntı yapmış kondansatörler veya nemli ortam, arıza oluşması için elverili koşullardır. Toz ve kire karşı temizlik, vakumlu süpürgeler ile yapılmalı, hava üflemesi ile temizlik yapılmamalıdır. Pnömatik tesisata bağlı basınçlı hava tabancası ile temizlik yapılırsa basınçlı havanın içindeki yağ buharı ve diğer partiküller ekipman bağlantılarında korozyona ve kaçak iletkenliğe neden olabilir. Temizlik ve bakım sonrasında kondansatör bankını tekrar enerjilendirmeden önce, faz-faz ve faz-nötr bağlantı noktalarına ait yalıtım ekipmanları gözden geçirilmelidir.

Akım ölçümleri

Koruyucu bakım işleminin bir parçası olarak her üç fazdan geçen akım da ölçülmeli ve kayıt edilmelidir. Ölçülen akım ile gerçek değer arasında bir çevirme işlemi yapılmalıdır. Örneğin akım trafosu 3000/5 A ve ölçülen değer 2 A ise

(3000 / 5) x 2 =1200 A

değeri bulunur. Elde edilen değerler kayıt altına alınmalı ve önceki okumalar için karşılatırma yapılarak değerlerde normal olmayan farklar ve sapmalar belirlenmelidir.

Güç Faktörü Ölçümleri

Güç faktörü ölçümü gerilim, akım ve gücün en az 1 saniyelik periyotlarlar ölçümünü gerektirir. Dijital bir multimetre bu ölçümleri gerçekleştirmek için yeterli performansı gösteremez ancak bir güç analizörü bu işlemi gereken zamanda yapabilir. Aylık güç faktörü ortalamasını görebilmek için kayıt cihazı kullanılabilir böylece tesisin aylık zamanda kullandığı güç parametreleri daha sağlıklı olarak gözlenebilir.
Kapasitans Ölçümü

Kondansatör bankının kapasitansını ölçmek için kondansatörlerin enerjisi kesilir ve üretici firmanın servis bülteninde belirtilen süre kadar beklenir. Ölçüme başlamadan önce kondansatörlerde gerilim olmadığından emin olmak gerekir. Bunun için öncelikle faz-faz ve faz-nötr arası bağlantılar ölçülür. Gerilim olmadığından emin olduktan sonra kondansatör kapasitansı, üreticinin belirttiği değerlere göre ölçülür ve karşılaştırılır. Kompanzasyon kondansatörleri uzun yıllar hizmet vermek üzere üretilirler ancak bunu sağlamak için gerekli bakım prosedürlerinin tam olarak yerine getirilmesi gerekmektedir.

Elektrik enerjisinin vazgeçilemez şekilde kullanımı ve her geçen gün artan elektrik faturuları elektriğin ekonomik ve maksimum verimle üretilmesi, nakil hatlarında mümkün olduğunca az yüklenmelere ve kayıplarla iletilmesi ve tüketilmesi zorunluluğunu ortaya çıkartmıştır. Elektrik şebekelerinde kullanılan yüklerin büyük bir kısmı , örneğin motorlar ve trafolar  omik ayni endüktif karakter serğilerler. Bu tip yükler şebekeden aktif, yani işi yapan gücün yanında, reaktif (sanal) güç de çekerler. Reaktif güç gerçek işe dönüşmez.

İletim hatlarını ve şebekeyi gereksiz yere yükleyen ve kayıpları arttıran reaktif güç mümkün olduğu kadar küçük tutulmalıdır. Bu nedenle reaktif gücün şebeke yerine daha başka bir kaynaktan sağlanması gerekir.

Kondansatörler kapasitif yapıları sayesinde, omik-endüktif karakterli yüklerin gereksinimi olan reaktif gücü sağlayabilirler. Bu şekilde, reaktif güç şebeke yerine yük yakınında ve tesis içerisinde bulunan güç kondansatörlerinden sağlanır.

Reaktif güç kompanzayonu yapmayan tesisler elektrik şebekesinden gereksiz yere reaktif güç çekip şebekeyi yüklerler. Bu nedenle, elektrik dağıtım şirketleri tesislerin çektiği reaktif enerjinin belirli oranların içerisinde olmasını şart koşarlar. Bu oranları aşan tesislerden de reaktif enerji bedelini de talep ederler.

REAKTİF GÜÇ KOMPANZASYONUNUN FAYDALARI;

» Kayıplar azalır.
» Hat ve kablo akımları düşer.
» Gerilim düşümleri azalır.
» Kayıplar azalacağından enerji üretimi sırasında oluşturulan çevre kirliliği azalır.
» Reaktif enerji bedeli ödenmeyeceği için birim enerji maliyeti düşer.

Sürekli aynı yük altında çalışan elektrik motorları gibi reaktif güç ihtiyacı sabit olan yükler için kompanzasyon sabit bir kondansatör grubu ile sağlanabilir. Fakat bir- çok tesisteki reaktif güç gereksinimi sürekli olarak değişir. Bu gibi durumlarda ise, farklı güçlerdeki kondansatör gruplarını reaktif güç gereksinimine uygun olarak devreye alıp devreden çıkartan otomatik kompanzasyon sistemleri kullanılır.

Bu tip kompanzasyon sistemlerinde reaktif güç kompanzasyonu rölesi adı verilen üniteler, şebekeden çekilen reaktif güç miktarını kontrol ederek, uygun sayıda ve güçte kompanzasyon grubunu devreye alır ve devreden çıkarır. Bu rölelerin ve kompanzasyon adımlarının seçimi için tesisdeki güç dağılımının tam olarak incelenmesi gerekmektedir.

Ayrıca, sık karşılaşılmamakla birlikte, çok uzun alçak gerilim kabloları ile besle- nen tesislerde ise sistem uzun kablo nedeniyle kapasitif duruma geçer. Bu gibi sistemlerde aşırı kapasitif sistemin endüktif karakterli şönt reaktörler ile kompanze edilmesi gerekir.